Boekreview: Mad Dreams and Monsters

Mad Dreams and Monsters
Titel: Mad Dreams and Monsters
Auteurs: Alexandre Poncet & Gilles Penso
Uitgever: Abrams & Chronicle Books
Publicatiedatum: 8 november 2022
5

Mad Dreams and Monsters - CoverMad Dreams and Monsters van auteurs en documentairemakers Alexandre Poncet en Gilles Penso is een gigantisch – ja letterlijk, het is ruim 31 bij 44 cm groot, een goeie 8 cm dik en telt 528 pagina’s – boek dat de lezer een diepe duik in het leven en het werk van Phil Tippett geeft. Phil is uiteraard bekend als de stop-motion animator die onder anderen de Dejarik stukken in A New Hope en de AT-AT walkers in The Empire Strikes Back en de Rancor in Return of the Jedi tot leven bracht. Maar Phil heeft nog zo veel meer gedaan, niet alleen in Star Wars, maar hij heeft ook grote bijdrages geleverd aan andere klassiekers, zoals onder anderen Dragonslayer, Indiana Jones and the Temple of Doom, RoboCop 1-3, Willow, Jurassic Park, Starship Troopers en natuurlijk zijn eigen monsterproject Mad God.

In dit boek nemen Pochet en Penso ons mee door Phil’s leven en carrière. We leren over hoe Phil opgroeide, hoe hij geobsedeerd raakte door stop-motion animatie, monsters en dinosaurussen. Hoe hij zichzelf de kunst van stop-motion aanleerde, van welke filmmakers hij leerde en hoe hij in de industrie terecht kwam. Hoe hij voor George Lucas de Dejarik set in de Millennium Falcon animeerde bij ILM. Hoe hij werkte aan de aliens in de Mos Eisley cantina en zelfs in die scene als alien acteerde. We gaan langs alle films waar Phil aan gewerkt heeft, tot aan de nieuwe Star Wars projecten en zijn eigen Mad God aan toe. We krijgen anecdotes te horen uit Phils werk in min of meer alle films waar hij ooit aan gewerkt heeft. Phil is iemand die nooit iets weggooit, en Poncet en Penso kregen toegang tot zijn archief. Hier vonden ze notitieboeken, dagboeken, schetsen, scripts, brieven, stop-motion armaturen, poppen en noem het maar op. Aan de hand van deze artefacten en de verhalen van Phil zelf – en Phil heeft heel wat verhalen te vertellen! – hebben ze dit boek samengesteld. Het boek zit boordevol foto’s en schetsen die nooit eerder gepubliceerd zijn, dus zelfs fans die elk Star Wars behind the scenes boek ooit gelezen hebben zullen hun ogen uitkijken, en genieten van de verhalen die Phil te vertellen heeft.

Tippett en Jon Berg doen een bekende behind-the-scenes foto van 'A New Hope' na tijdens de stop-motion shoot voor 'The Force Awakens'.
Tippett en Jon Berg doen een bekende behind-the-scenes foto van ‘A New Hope’ na tijdens de stop-motion shoot voor ‘The Force Awakens’.

Als je het boek doorneemt – en neem daar gerust de tijd voor, want zoals gezegd, het is geen kort tussendoortje – komen er allerlei verhalen langs. Phil vertelt hoe hij en zijn collega’s op ideeën gekomen zijn of problemen opgelost hebben waar ze tegenaan liepen. Een van de eerste Star Wars projecten waar Phil aan werkte was de Dejarik schaak set in de Millennium Falcon. Hij ontwierp de ”schaakstukken” en animeerde ze voor de scene. Dennis Muren nam vervolgens zijn opnames en maakte er een futuristische, maar tegelijk ouderwetse, holografische projectie van. Het holografische effect werd gemaakt door opname van de poppen, die tegen een zwarte achtergrond geanimeerd waren, op een tv af te spelen, en dat TV-scherm vervolgens weer met een 35mm camera te filmen. Dit samenspel tussen Phil en Dennis zorgde voor een iconisch visueel schouwspel dat menig persoon direct zal herkennen.

I think the success of the snow walker is that it walks like an animal and yet it moves like a machine—that’s the way that they animated it. Phil and Jon Berg and Doug Beswick animated it like it was one mind ani- mating the thing. All the walkers are moving the same way, which is really amazing.

~ Joe Johnston

In het boek wordt duidelijk dat Phil zijn werk als animator heel serieus nam. Zo maakte hij en andere ILMers in de dierentuin opnames van lopende olifanten als referentie voor de AT-AT walkers, zodat hij deze gigantische machines een natuurlijk ogende beweging kon geven. Ook maakte hij opnames van andere dieren die als referentie diende voor de animatie van de Tauntauns. En ze gingen zelfs zover dat ze een kennis die paard reed over een strand lieten lopen terwijl ze hier opnames van maakte zodat Phil kon bestuderen hoe een rijder op de rug van een dier beweegt. Phil bestudeerde de beelden aandachtig en maakte tal van schetsen en schematische tekeningen die lieten zien wanneer een berijder omhoog en omlaag beweegt in relatie met het dier, zodat hij de animaties waarin een pop van Han en Luke – voor beide werd dezelfde op gebruikt – op de rug van een Tauntaun reed zo realistisch mogelijk kon maken.

En over die Tauntaun gesproken. De vacht van deze poppen maakte Tippett via bijna dezelfde techniek die George Lofgren ook gebruikte voor The 7th Voyage of Sinbad. Hij smeerde een kalfshuid in met in water oplosbare schoollijm. Dit hield toen het opgedroogd was de haren van de vacht op zijn plek. Daarna schraapte hij de huid met een scherp mes weg en paste toen foam latex toe dat de plek van de huid innam. De lijm werd opgelost in water, en toen bleef er een foam latex ”huid met vacht” over waar de poppen mee bekleed konden worden.

De openingsspread van het hoofdstuk over The Empire Strikes Back.
De openingsspread van het hoofdstuk over The Empire Strikes Back.

Phil vertelt ook hoe hij tijdens de productie van The Empire Strikes Back op het idee kwam voor ”go-motion”. Hij at regelmatig ’s avonds samen met Dennis Muren en Ken Ralston, en zag op hun werkplek de motion-control cameratechnologie waar zij aan en mee werkten, en bedacht zich dat door stop-motion poppen gecontroleerd te verplaatsen tijdens het maken van een foto, er realistische bewegingsonscherpte zichtbaar was in de opname, wat het geheel veel realistischer liet lijken. En geheel in de sfeer van ILM gingen ze aan de slag om dit idee uit te proberen. Het werkte uitstekend, het enige probleem waar ze tegenaan liepen was de zichtbare stok waar de pop op bevestigd was. Maar deze hebben ze vakkundig laten verdwijnen door slim gebruik van licht en schaduwen. De naam ’go-motion’ was een verzinsel van Phil, een draai aan de term stop-motion, omdat de pop actief bewoog en niet stil stond tijdens de opname.

Ook leren we dat Phil altijd wel met iets bezig was tijdens de productie van films als The Empire Strikes Back, ook als hij niet direct voor de film bezig was. Zo maakte hij in zijn vrije tijd een soort Pterodactyl achtige pop die hij op een dag aan George Lucas liet zien, en zoals vaker in dit soort situaties was George enthousiast en werd de pop gebruikt. Dit specifieke exemplaar is te zien als hij voor de camera langs vliegt tijdens een openingsshot op Dagobah.

Tippett’s archives now provide an exceptional record of that period of experiments and innovations. “When I look at all these documents, I can’t believe it,” he said. “My family thinks I’m insane for keeping all this stuff, but it gives you an idea of the amount of detail it takes to do these movies. It’s just crazy!”

~ Phill Tippett

Phil maakte tijdens zijn werk ontzettend veel aantekeningen, schetsen en hield dagboeken bij om te kunnen onthouden waar ze mee bezig waren, en om de timing van animaties uit te werken voor hij aan de slag ging. En aangezien Phil zelden iets weg gooit, waren Poncet en Penso in staat om honderden schetsen, foto’s en notities in Mad Dreams and Monsters op te nemen. En na dit alles te zien kun je haast niet anders dan zelf in Phil’s archief willen duiken om te zien wat er nog meer voor een moois te vinden is. Want zoals gezegd, veel van dit werk is nog nooit eerder gepubliceerd. 

De uitgebreide dagboeken en notities van Phil kwamen niet alleen van pas voor het werk zelf, maar een aantal dagboeken hebben ook als bewijsmateriaal gediend in een bijna-rechtszaak, toen een paar jongelui probeerden om Lucasfilm aan te klagen en claimde dat zij de AT-AT walkers bedacht hadden. Phil gaf simpelweg zijn dagboeken aan de advocaten en daarmee eindigde de rechtszaak nog voor hij begon! Jammergenoeg zijn deze dagboeken daarna niet meer teruggekomen bij Phil en weet niemand of ze nog bestaan.

Paul Verhoeven beeld, tijdens de opnames van RoboCop, een boze ED-209 uit, voor het levensgrote model van de robot.
Paul Verhoeven beeldt tijdens de opnames van RoboCop een boze ED-209 uit, voor het levensgrote model van de robot.

Phil heeft ook mooie anecdotes die laten zien dat het leven op filmsets toentertijd niet bij definitie veilig was! Zo had hij tijdens de productie van Dragonslayer twee assistentes die hem hielpen bij het verven van de levensgrote onderdelen van de draak. Zij waren, toen Phil even weg was, met industriële sprays bezig, toen Phil terugkwam zag hij dat de sprays voor een mist van chemicaliën op de grond gezorgd hadden! En één van de assistentes had een cigaret in zijn mond! Phil riep dat ze beide moesten stoppen waar ze mee bezig waren, en dat die knul met de sigaret die direct uit moest knijpen en géén as mocht laten vallen. Met wat pech was de hele tent in vlammen op gegaan! Na dat incident heeft Phil de draak maar in zijn eentje geverfd.

Ook heeft Phil eens zijn hand bezeerd toen er een grote, tientallen kilo’s zware, lamp op viel. Nadat hij zijn hand onder de lamp vandaan had deed het pijn, had hij een flinke bloedblaar, maar er was niets gebroken, en omdat ze enige haast hadden met de opnames ging hij gewoon door met zijn werk. Ze waren bezig met de opnames van Rancor scenes voor Return of the Jedi, waarbij Phil zijn hand in de handpop had zitten. Toen het tijd was om te gaan lunchen bleek dat Phil’s hand door de eerdere verwonding zo erg was opgezwollen dat hij hem niet meer uit de pop kon krijgen, en dus samen met de Rancor moest gaan lunchen.

I had planned that transformation sequence taking inspiration from Rick Baker’s work on An American Werewolf in London—a series of shots, dissolves, different puppet heads, different makeups, something like that. And so I was thrilled that we could do something so cohesive if it worked. But it was presented to me as “Why don’t you just let the crazy people in the secret laboratory experiment and see what they come up with?” And it turns out they came up with something quite remarkable.

~ Ron Howard over Dennis Muren en zijn team en de transformatie van de tovenares Fin Raziel in Willow.

Dit soort interviews/boeken geven je ook altijd leuke insights in grappen die men verwerkt heeft in films. De naam van het tweehoofdige Eborsisk monster in Willow is bijvoorbeeld een combinatie van de namen van recensisten Roger Ebert en Gene Siskel, die George Lucas en Phil Tippett slechte recensies gegeven hadden voor eerdere projecten. Toen het tweehoofdige monster ten spraken kwam voor de film leek het George een leuk idee om hem naar de twee filmcritici te vernoemen.

We leren ontzettend veel over simpele technieken die gebruikt werden voor realistische visuele effecten waar geen computer voor nodig was. Zo zijn de lichteffecten voor de geweren van ED-209 in RoboCop door Phil tijdens het animeren toegevoegd aan de opname. Phil positioneerde de robot voor een frame, maakte een foto, draaide de opname vervolgens terug om een tweede opname in hetzelfde frame te kunnen maken. Voor deze tweede opname bevestigde hij een dot oranje watten met een lampje er in aan de geweren van ED-209, deed de verlichting in de kamer uit, en maakte de tweede opname. Hierdoor werden de oplichtende watten en ook de lichtval hiervan op het model als een soort vuur effect zichtbaar op de gewone opname. Photoshop zonder computer!

De levensgrote versie van de ED-209 robot uit RoboCop.
De levensgrote versie van de ED-209 robot uit RoboCop.

Nog een leuke RoboCop anecdote komt van het ontwerp van de Cain robot in RoboCop 2. Craig Hayes – ontwerper van ED-209 en Visual Effects Art Director voor RoboCop 2 – was niet blij over het feit dat al er al heel snel na de premiere van de eerste RoboCop film ongelicenseerde modelbouw kits van ED-209 uit Japan verschenen. Op de premiere van de film hadden ze de levensgrote versie van de robot tentoongesteld, en wat toen opviel was dat er een aantal Japanse mannen bijzonder veel foto’s van de robot maakte. En niet veel later kwamen de modelbouw sets tevoorschijn. Om dit voor RoboCop 2 te voorkomen besloot Hayes het ontwerp van Cain zo ingewikkeld mogelijk te maken, zodat ditzelfde niet nogmaals zou gebeuren!

Uiteraard komen ook de Disney Star Wars films waar Tippett Studio aan gewerkt heeft aan bod. Tom Gibbons en Chris Morley waren de animators die van Phil de opdracht kregen om de Dejarik stukken te animeren voor The Force Awakens. Om de Dejarik stukken zo accuraat mogelijk na te maken gingen Phil Chris en art director Mark Dubeau naar de Lucasfilm Archives om daar de originele stukken te bekijken, op te meten en te fotograferen. Tijdens hun bezoek aan de archieven wandelde Phil door de paden en vertelde hij allerlei verhalen over de verschillende stukken waar hij aan gewerkt had. Volgens Dubeau verzonk hij tijdens dat bezoek geregeld in zijn gedachten en herinneringen en viel hij regelmatig helemaal stil. Toen hij de Sy Snootles pop – de zangeres uit Jabba’s paleis – tegenkwam werd hij echter helemaal vrolijk en kuste hij de pop op haar lippen!

Phil is overigens niet de enige Tippett die aan de Dejerik poppen gewerkt heeft, zijn dochter Samantha heeft aan de nieuwe poppen gewerkt. Toen men hoorde Phil destijds wat van zijn – toen rode – haar aan nek van de Mr. Big pop bevestigd heeft, leek het iedereen een geweldig plan als Samantha datzelfde nu met de nieuwe Mr. Big pop deed. En zo zit er letterlijk Tippett DNA in beide poppen verwerkt!

Naast interviewfragmenten krijgen we ook een transcriptie voorgeschoteld van een moment rondom de Dejarik set waar Phil en Dennis Muren praten over het project, en hoe de nieuwe modellen door het Tippett Studio team in twee wekend tijd gemaakt zijn door 3D scans te maken van de originele poppen. Deze te printen, daar mallen van te maken etc. Terwijl ze voor de oorspronkelijke poppen drie maanden nodig hadden. 

“I always say, ‘Let’s do it in postproduction, like we did on American Werewolf in London.’ People usually reply, ‘But the footage will never match,’ and I say, ‘Did you see Star Wars?’
‘Yeah.’
‘You know the band that was in the cantina?’ ‘Yeah?’
‘Did it look like they were there with the actors?’ ‘Of course they were there.’
‘Well, they weren’t. They were in America, shot six months later.’ 

~ Phil Tippett over insert shots.

Daarnaast vertelt Phill ook dat stop-motion animatie een stuk makkelijker geworden is door digitale cameratechniek en software. Phil was als jong jochie met een Keystone 8mm camera en met G.I. Joes in de weer en moest een vol rolletje opsturen naar een lab in New York om het daar te laten ontwikkelen. Voor hij de opnames terug had was hij met gemak twee weken verder voor hij het resultaat kon bekijken. Destijds een animatie maken en er van leren vergelijkt hij met piano spelen, waarbij je het stuk weken lang niet meer hoort en dan ineens opnieuw moet construeren hoe het stuk ook alweer ging. Tegenwoordig kun je met digitale camera’s en stop-motion software je voorgaande frames eenvoudig en direct terugkijken om te zien hoe je voortgang verloopt. Maar ondanks dat Phil die luxe vroeger niet had, wist hij zich de techniek toch uitstekend aan te leren en uit te groeien tot één van de grootste namen in de industrie.

Mad Dreams and Monsters is zonder twijfel de beste manier om meer over Phil’s leven en werk te weten te komen. Al is de documentaire Phil Tippett: Mad Dreams and Monsters van regisseurs Poncet en Penso – waar dit boek uit voort gekomen is – ook zeker niet slecht op dat vlak, natuurlijk 😛 Van Star Wars, naar Prehistoric Beast! naar Howard the Duck, DragonHeart en Cloverfield, alles komt voorbij. Ik kan amper in woorden uitdrukken hoeveel bijzonder materiaal er in het boek te bewonderen is, van een berg Cain concepten, naar dinosaurus schetsen, brieven van George Lucas, storyboards, foto’s van armaturen voor Tauntauns, dinosaurussen, draken en noem het maar op. Naast het doorlopende verhaal dat de auteurs opgebouwd hebben uit fragmenten uit interviews en gesprekken met Phil, komen er ook een aantal langere interviews voorbij met grote namen waar Phil mee gewerkt heeft, zoals Joe Johnston, Ron Howard, Phils vrouw Jules en ook onze eigen Paul Verhoeven. Als je interesse hebt in Phils werk mag dit boek eigenlijk niet ontbreken in je collectie.  Ik heb een maandje nodig gehad om het helemaal aandachtig door te nemen, maar ik heb zonder te overdrijven van min of meer elke minuut genoten!

Met dank aan Abrams & Chronicle Books voor het beschikbaar stellen van Mad Dreams and Monsters voor deze review.

Star Wars Awakens
Een gezellige, sfeervolle community en een veilige omgeving waarin liefhebbers van popcultuur een hechte groep vormen.
Klik in dit vakje om meteen deel te nemen!